آتشکده بهرام

آتش بهرام یزد که به آتشکده بهرام یزد نیز معروف است، معبدی در یزد ایران است. این بنا در سال 1934 ساختند و آتش بهرام به معنای «آتش پیروز» مربوط به سال 470 پس از میلاد است. این یکی از نه آتشکده یعنی آتشکده بهرام، تنها آتشکده درجه یک در ایران است که زرتشتیان از 400 سال قبل از میلاد مسیح دین در آن زیارت میکردند.

آتشکده بهرام یزد بالاترین درجه آتشکده ها را دارد. برای اولین بار در امپراتوری ساسانیان برای احترام به آتش که تجلی اهورامزدا در آیین زرتشتی ساخته شد است.

کتیبه آتشکده

بنا به لوح کتیبه ای که بر روی زیارتگاه نصب شده است، تاریخ ساخت معبد آتش بهرام یزد به سال 1934 می رسد که بودجه ساخت آن توسط انجمن پارسی زرتشتیان هند تامین شده است. ساخت و ساز با راهنمایی جمشید امانت انجام شد. آتش مقدس معبد از حدود سال 470 پس از میلاد شعله ور بوده است.

در ابتدا توسط شاه ساسانی در آتشکده پارس کاریان در منطقه جنوب جنوبی لارستان شروع شد. از آنجا به عقد منتقل شد و به مدت 700 سال در آنجا نگهداری شد. آتش سپس در سال 1173 به معبد ناهید در پارس نزدیکی اردکان منتقل شد و 300 سال در آنجا باقی ماند تا دوباره به خانه یک کاهن اعظم در یزد منتقل شد و سرانجام در سال 1934 در معبد جدید یا آتشکده بهرام یزد مقدس شد.

معماری و آدرس آتشکده بهرام یزد

نیم تنه مانکجی لیمجی هاتاریا، که در جمع آوری بودجه برای ساخت آتشکده بهرام یزد نقش داشت، در محوطه معبد نصب شده است. این مجسمه همچنین نمادهای الهی زرتشتی خورشید و ماه را به نمایش می گذارد.

این آتشکده به سبک معماری هخامنشی با آجرکاری و به طرحی که معماران بمبئی تهیه کرده اند ساخته شد است. از نظر طراحی شبیه معابد آتش بهرام در هند است. اطراف ساختمان را باغی احاطه کرده است که درختان میوه دارد. ایزدی بالدار از اهورامزدا در جلوی در معبد تعبیه شد است.

ستون های نقاشی شده، دیوارها و فروهار، کار صنعتگران اصفهانی است که کار را در زادگاه خود به پایان رسانده و سپس سنگ های تمام شده را به آتشکده بهرام یزد بردند. یک استخر جلوتر از ورودی قرار دارد. ساختار کلی به شدت تحت تاثیر آتشکده های پارسی در هند است.

آتش مقدسی که در آتشکده بهرام یزد در پشت محفظه شیشه ای رنگین کهربایی نصب و از ورودی راهروی نمایان است، ظاهراً از حدود سال 470 میلادی شعله ور بوده و از معبد ناهید پارس به اردکان (استان یزد)، سپس به یزد (شهر) مکان فعلی آن منتقل شد است.
فقط زرتشتیان مجاز به رفتن به محوطه حرم آتش هستند. غیر زرتشتیان فقط می تواند آن را از بیرون اتاق شیشه ای ببینند. انجمن نصیری آتشکده بهرام یزد را در دهه 1960 به بازدیدکنندگان غیر زرتشتی افتتاح کرد. زرتشتیان علاوه بر رعایت نظافت، با پای برهنه وارد می شوند و لباس سفید یا روشن می پوشند.

مردان کلاه سفید می پوشند و زنان روسری سفید می پوشند. جشن سال نو ایرانیان و جشن های زرتشتی دیگر در این مکان برگزار می شود و می توان در آن حضور پیدا کرد.

نمای کلی آتشکده بهرام یزد

معماری آتشکده بهرام یزد یا هر آتشکده دیگری شامل یک ساختمان چهار گوش با چهار مدرسه در چهار طرف است. آتشکده ها به گونه ای ساخته شده بود که گنبد و راهرویی در اطراف آن داشت. برخی از این گنبدها از آجر و یک ردیف ساخته شده اند و بقایای آنها تا به امروز وجود دارد. این بناها به «چهار تقی» به معنای بنای چهارطاقی نیز معروف است.

جلوی آتشکده بهرام یزد یا هر آتشکده دیگری یک حوض به عنوان محل قرار دارد. در اطراف آن مکان های دیگری وجود داشت که به عنوان مدرسه، رصدخانه و بیمارستان استفاده می شد. بنای معبد از چهار طرف باز است و آتش مقدس در زیر گنبد نگهداری می شود، اما کم کم این محل آتش از وسط بنا دور شد است.

به طوری که در آتشکده های امروزی، آتش در یک بنا قرار دارد. اتاق کناری بدون راهرو در اطراف آن.

آتشكده ها انواع مختلف بنا دارند، اما اساس و نقشه معماري مشابه آنچه گفته شد است. از آتشکده ها همان طور که شرح داده شده تنها دارای یک بخش چهار گوش هستند، اما برخی از انواع مهمتر مانند آتشکده چار قاپی قصرشیرین نیز دور تا دور دالان ها و فضاهای محصور هستند که به مرور زمان فرو ریخته اند، اما آثاری از در برخی قسمت ها دید می شود.

 آتشکده ها از چه ساخته شده بودند؟

سنگ اصلی ترین مصالح ساختمانی مورد استفاده در آتشکده ها همچنین آتشکده بهرام یزد است. در جاهایی که دسترسی به آن سخت بود از آجر و گل نیز استفاده می کردند. برای قطعاتی که از آجر ساخته می‌شود استحکام بالاتری داشته باشد، از آجر پخته شده در بیرون و از آجر خام در داخل بنا استفاده می‌شود.

بعضی از سنگ های یک تکه ای که در ساخت آتشکده ها به کار می رفتند گاهی تا هفت متر هم می رسید. برای ساختن ستون های آتشکده از سنگ یا مرمر و با توجه به مصالح موجود از سنگ یا چوب برای سقف استفاده می کنند.

تاریخچه آتشکده ها

تاریخ شروع ساخت آتشکده در ایران هنوز مشخص نیست. باستان شناسان دریافت اند و نمی توان آن را تخمین زد. آندره گدار باستان شناس معروف فرانسوی معتقد است که زمانی که دین زرتشتی وارد ایران شد ادیانی مانند مزدائیسم و ​​آتده های آنها در شهرها وجود داشت و اکثر افراد با این فرضیه موافق هستند.

آتشکده های ایران

قبل از ورود اسلام به ایران، آتشکده های بسیاری در سراسر کشور وجود دارد، اما پس از مسلمان شدن مردم تعداد کمتری از آتشکده ها باقی مانده و رو به کاهش است. حتی در برخی موارد بر فراز ویرانه‌های آتشکده‌های زرتشتیان مساجدی ساخته‌اند و آن‌ها را معدود کرده‌اند که به مرور زمان و تحت تأثیر عوامل آسیب‌های طبیعی در دید عموم نباشند.

اما هنوز آتشکده های زیبایی مانند آتشکده بهرام یزد در ایران داریم که می توانیم از آنها بازدید کنیم. برخی از این آتشکده ها آتشگاه اصفهان، سرمسجد خوزستان، تخت رستم در تهران، کرکوک در سیستان و بلوچستان و آتشکده بهرام یزد هستند که 1500 سال با آتش روشن شد است.

پس از مسلمان شدن ایرانیان، آتشکده ها برای چند قرن باقی ماند و هنوز زرتشتیان در ایران بودند. اما کم کم از تعداد زرتشتیان کشور کم شد و عده ای محافظه کار به هند مهاجرت کردند. برخی از آتشکده ها تغییر کاربری داده و تبدیل به مسجد و برخی دیگر ویران شدند. از جمله آتشکده هایی که به مسجد تبدیل شدند می توان به مسجد جامع اصفهان و مسجد اردستان و یا آتشکده بهرام یزد اشاره کرد.

 آتشکده های زرتشتیان

عبادتگاه زرتشتیان به این دلیل آتشکده مینامند که نمازشان را در حضور آتش می خوانند. در ایران باستان، سرپرست خانواده همیشه آتش را روشن نگه داشت، بنابراین روشن نگه داشتن آتش به یک سنت تبدیل شد. روشن نگه داشتن شعله ها به نمادی الهی برای عبادت در آتشکده های ایرانی تبدیل شد.

در آتشکده های زرتشتیان، آتش به هیچ وجه پرستش نمی شود، اما به دلیل پویایی، گرمی، حفاظت و ماهیت دگرگونی آن، از آن به عنوان جنبه های قدرت الهی یاد می شود.

فلسفه ساختن آتشکده

دین اکثر ایرانیان قبل از ظهور اسلام زرتشتی بود. در حال حاضر دین زرتشت یکی از ادیان رسمی ایران است و پیروان خاص خود را دارد. پیامبر زرتشتی زرتشت یا «آشو زرتشت» است.

زرتشتیان بر اساس کتاب آسمانی خود به نام اوستا، عناصر چهار هوا، خاک، آب و آتش را از عناصر پاک‌کننده و ارزشمند می‌دانند و برای آن‌ها ارج می‌کنند و برای بسیاری از قائل می‌شوند. معابد ویژه ای برای احترام به برخی از این عناصر می سازند. آنها تمام تلاش خود را کردند تا آتشکده هایی را در کنار رودخانه ها، چشمه ها یا دریا بسازند تا چهار عنصر گرانبهای آتش، خاک، هوا و آب را جشن بگیرند.

آتشکده بهرام کجاست🤔

استان یزد، یزد، آیت الله کاشانی، پلاک خیابان.

اماکن گردشگری اطراف😍

بازارخان یزد
قنات زارج

باغ دولت آباد
مسجد جامع یزد
خانه هنر یزد
موزه مارکار
اب انبار امیرچخماق
اب انبار شش بادگیر
موزه قیصر آیینه یزد
میدان خان یزد
میدان ساعت یزد
اب انبار رستم گیو
مجموعه شاهزاده فاضل یزد
حمام خان یزد
حمام ابوالمعالی یزد
میدان امیرچخماق
خانه لاری ها
دخمه زرتشتیان
موزه آب
و….

نویسنده:امیرمحمد غفاری