خاتم کاری یکی از ارزشمندترین صنایع دستی شیراز است. علت برتری خاتم های شیراز تفاوت در مراحل انجام کار است. اوج این هنر به دوران صفوی باز می گردد و بهترین نمونه آن مسجد جامع عقیق شیراز است.

خانه سعادت شیراز که از ديد کاشی ‌کاری، آجرکاری و گره چینی از بناهای شاخص و منحصر به فرد دوران قاجار به شمار می رود در سال ۱۳۸۴ خورشيدي به منظور حفظ و احیای هنرهای سنتی و صنایع دستی به موزه خاتم اختصاص داده شد.

موزه خاتم که در بافت قدیم شیراز واقع شده است، در تاریخ ۲ آبان ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۴۸۱ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

موزه خاتم شیراز کجاست؟

آدرس: استان فارس، شیراز، دروازه کازرون، بلوار دستغیب، محله سنگ سیاه، گذر سنگ سیاه، کنار آرامگاه سیبویه

خانه تاریخی سعادت در محله قدیمی سنگ سیاه شیراز و در کنار آرامگاه دانشمند بزرگ ایرانی، عمروبن عثمان، معروف به سیبَوَیه، واقع شده است.

معماری بنا

این خانه تاریخی شیراز دارای دو ورودی است كه دسترسی یكی از ورودی‌ها از ضلع شرقی و دیگری از ضلع جنوبی است، ورودی دوم بنا در امتداد ورودی اول بوده كه دسترسی آن به بنا ابتدا از اندرونی سپس از راهرویی كه به زیرزمین هم دسترسی دارد در ضلع شرقی قرار دارد.

زمانی كه شما وارد حیاط خانه سعادت كه می شوید رخ‌ بام خورشیدی آن شگفت‌زده‌تان می كند. این رخ‌ بام بی نظیر چیزی شبیه مجسمه‌های سردر تخت جمشید است كه در بالای قسمت شاه‌نشین خانه ساخته شده است. در تزیین داخل خانه سعادت تنها از كاشی های رنگارنگ و پرنقش استفاده شده است.

ستون های بنا با وجود گچبری هنرمندانه زیبایی خاص خود را دارند. نقوش روی ستون ها شامل پادشاهان، افراد صاحب نام و شخصیت های داستان های اساطیری ایران بوده و نقش هر ستون با ستون دیگر متفاوت است. از اسامی که بر روی ستون ها دیده می شود می توان به شاه عباس، شاه سلطان حسین و شاه عثمانی اشاره کرد. بر روی طاق های نما نیز تصاویری از این داستان ها بر کاشی کاری دیده می شود.

تبدیل خانه به موزه خاتم و صنایع‌دستی

اقدام تاثیرگذار سازمان میراث فرهنگی در جهت حفظ و احیای این خانه تاریخی، مرمت آن نبود. بعد از بازسازی‌های صورت‌گرفته، کاربری خانه به موزه صنایع‌دستی، با تاکید بر هنر خاتم تغییر پیدا کرد تا همزمان بهانه‌ای برای صیانت از بافت تاریخی شهر و ترویج و احیای هنرهای اصیل ایرانی باشد. این خانه زیبا اکنون نمایشگاهی دائمی از صنایع‌دستی است. در این موزه می‌توانید به تماشای این اشیا بنشینید:

• ابزارآلات قدیمی برای خاتم‌کاری
• محصولات گران‌بهای خاتم
• تصاویر هنرمندان و دست‌سازه‌های آن‌ها
• صنایع‌دستی اصیل ایرانی

موزه خاتم فقط به نمایش آثار هنری اختصاص ندارد و کارگاه‌های آموزش و تولید صنایع‌دستی اصیل ایرانی در این خانه زیبا پابرجاست. از دیگر آثار و کارگاه‌های خانه خاتم می‌توان به قلم‌زنی، معرق، منبت، تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، ساخت زیورآلات نقره، دوات‌گری، هنر پاپیه‌ماشه، پیکرتراشی و ساخت مجسمه‌های چوبی اشاره کرد.

هنر خاتم‌کاری

هنر خاتم‌کاری یکی از قدیمی‌ترین و باارزش‌ترین هنرهای ایرانی‌ست که تولید و ساخت آن نیاز به دقت بالایی دارد. برای ساخت خاتم سطح اشیا چوبی را با استفاده از مواد اولیه مختلف، به شکل چندضلعی‌های منظم در رنگ‌های مختلف می‌آرایند. این اشکال هندسی با قراردادن مثلث‌های کوچک در کنار هم، ایجاد می‌شوند.

مواد اولیه در ساخت خاتم، انواع چوب، فلز و استخوان است. هرچه مثلث‌های کارشده در خاتم ظریف‌تر باشد، محصول نهایی مرغوب‌تر است. بهترین و مرغوب‌ترین نوع خاتم، «پره‌وارو» و «سیم» هستند.