محوطه باستانی سراب مورت

یکی از جاهای دیدنی گیلان‌غرب محوطه تاریخی سراب مورت است. این محوطه تاریخی در حاشیه شرقی شهر گیلان‌غرب و در کنار سراب مورت قرار دارد. این محوطه دارای سه تپه تاریخی کشف شده می‌باشد و اطراف آن را بوته‌های مورت پوشانده است. از جمله آثار مهم تاریخی این محوطه می‌توان به کاخ اربابی تپه تاریخی و آتشکده باستانی اشاره کرد که از میان این آثار گران‌بها تپه سراب مورت در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این محوطه به لطف وجود چشمه‌های آب و درختچه‌های دارویی مورت به‌عنوان یکی از تفرجگاه‌ها و مکان‌های گردشگرپذیر در استان کرمانشاه شناخته شده است. گیاه مورت در نزد زرتشتیان از اهمیت بسیاری برخوردار بود و آن را مقدس می‌پنداشتند. زرتشتیان این گیاه را نماد اهورامزدا می‌دانستند و امروزه نیز از این گیاه در آتشکده‌ها برای انجام مراسم استفاده می‌کنند. نام این محوطه نیز به‌خاطر وجود این گیاهان و سرابی که در آن اطراف است محوطه تاریخی سراب مورت نام گرفت.

تاریخچه و اکتشاف

از جمله عللی که باعث کشف و شناخت این محوطه‌ باستانی شد حفاری به‌منظور لوله‌گذاری شبکه انتقال آب از سد زاگرس به اراضی پایین‌دستی در یکی از روستاهای گیلان‌غرب بود که باعث کشف این مکان شد. در پی عملیات حفاری چندین قطعه اشیای باستانی مانند کوزه‌سفالی به دست آمد که به اداره میراث‌فرهنگی منتقل شد تا مسئولان برای بررسی وضعیت منطقه به محل اعزام شوند. در ادامه بررسی‌های باستان‌شناختی سه محوطه تاریخی شناسایی شد. محوطه شمالی این منطقه که اخیراً مورد کاوش قرار گرفت بخشی از بنای حکومتی یا قلعه اربابی که قدمت آن به دوره اشکانی باز می‌گشت کشف شد. به نظر می‌رسد که از جمله دلایل شکل‌گیری این محوطه درگذشته به علت وجود بوته‌های مورت و سرابی که در این محل قرار دارد است.

بخش‌های مختلف محوطه باستانی سراب مورت

تپه سراب مورت

یکی از جاهای دیدنی محوطه تاریخی سراب مورت تپه سراب مورت جنوبی است که اثری به‌جامانده از دوره اشکانی و ساسانی می‌باشد. این اثر تاریخی در ۲۶ اسفند ۱۳۸۷ با شماره ثبت ۲۵۴۵۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسمی رسید.

آتشکده سراب مورت

آتشکده سراب مورت یکی از بناهای تاریخی مربوط به اواخر دوره ساسانی است؛ یعنی بیش از ۱۶۰۰ سال قدمت این برای تاریخی در ضلع جنوبی کاخ اربابی قرار دارد. از جمله مصالحی که در ساخت بنا استفاده شد است می‌توان به قلوه‌سنگ رودخانه‌ای، ملاط گچ، ساروج و شفته‌آهک اشاره کرد. در بخش جنوبی آتشکده اتاق‌هایی به چشم می‌خورد که درگذشته به‌عنوان کارگاه استفاده می‌شد. در بخش شمالی این آتشکده ایوانی با دو ستون گچ‌بری وجود دارد. چهار در ورودی در چهار طرف آتشکده به چشم می‌خورد که بر اساس حدس می‌توان گفت که در اطراف این بنای مذهبی اتاق‌هایی برای زندگی روحانیون زرتشتی قرار داشت. آتشکده سراب فضایی مرکزی برای محل آتشدان دارد. از جمله ساماندهی آتشکده باستانی در سال‌های اخیر می‌توان به فنس‌کشی در اطراف آن برای محافظت از این سازه تاریخی اشاره کرد همچنین امکان دسترسی و بازدید گردشگران از این بنا نیز فراهم شده است.

کاخ اربابی سراب مورت

یکی از آثار تاریخی پرطرف‌دار که امروزه خواهان بسیاری دارد کاخ‌ها و عمارت‌هایی هستند که از دیرباز بر جای مانده‌اند. کاخ‌های بسیاری در سراسر ایران وجود دارد که یکی از آنها در شهرستان گیلان‌غرب و در نزدیکی سراب مورت و جزئی از محوطه باستانی این منطقه به شمار می‌رود. این کاخ، کاخ اربابی سراب مورت شناخته می‌شود. باستان‌شناسان احتمال می‌دهند که این بنا در دوران اشکانیان بنا و پس از آن حتی در دوران ساسانی نیز مورداستفاده قرار می‌گرفت.
این بنام حتی پس از تخریب نیز در دوران ساسانی و حتی پس از اسلام مورداستفاده قرار گرفت. در زمان سلجوقیان به‌عنوان کارگاه صنعتی استفاده می‌شد. در دوره ایلخانی این کاخ به محلی برای اتراق کوچ‌نشینان فعلی تبدیل شد که در بهار و پاییز در آنجا اتراق می‌کردند.
از جمله معماری این بنا می‌توان به پلانی مستطیل‌شکل اشاره کرد. این بنا قسمت‌های مختلفی مانند راهرو، تالار تشریفات، اتاق تخت‌نشین حاکم، محل زندگی خصوصی حاکم، واحدهای اداری، دفتر منشی، پاگردها و غیره دارد. از جمله مصالحی که در ساخت این بنا به‌کاررفته می‌توان به سنگ و ملاط گچ و آجر اشاره کرد. مساحت این محوطه باستانی حدوداً برابر با نیم هکتار است و امروزه بخش‌های کمی از این کاخ اربابی قابل‌دیدن می‌باشد.

در نتیجه شما پس از سفر به استان کرمانشاه و راه‌یافتن به شهرستان گیلان‌غرب می‌توانید با بازدید از این محوطه باستانی آثار تاریخی برجای‌مانده از دوره اشکانی و ساسانی را نظاره کنید و از سراب مورت و طبیعت اطراف آن لذت ببرید.