استان خوزستان
استان خوزستان استانی در جنوب غربی ایران است، که در کرانه خلیج فارس قرار دارد و مرکز تولید نفت و گاز ایران به‌شمار می‌آید. مساحت استان خوزستان ۶۴٫۰۵۷ کیلومتر مربع است و با جمعیتی معادل ۴٫۵۳۱٫۷۲۰ نفر، به‌عنوان پنجمین استان پرجمعیت ایران محسوب می‌شود. شهر اهواز مرکز استان خوزستان است.
از لحاظ تاریخی، خوزستان قدیمی‌ترین منطقه فلات ایران محسوب می‌شود، که پیشینه سکونت انسان در آن به ۲۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح و شکل‌گیری تمدن عیلام در هزارهٔ سوم قبل از میلاد، بازمی‌گردد. خوزستان از شمال به استان لرستان، از شمال‌شرقی و شرق به استان چهارمحال و بختیاری، از شمال‌غربی به استان ایلام، از شرق و جنوب‌شرقی به استان کهگیلویه و بویراحمد، از جنوب به استان بوشهر و خلیج فارس و از غرب به کشور عراق محدود می‌شود.
اقوام در خوزستان
استان خوزستان تیره‌های گوناگون انسانی را در بر می‌گیرد. خوزستان از لحاظ خرده‌فرهنگ‌ها متکثرترین استان ایران است. بختیاریها، عربها، فارس‌های بومی شهرها، لرها و.. از آن جمله می‌باشد که به تفصیل در ذیل می‌آیند:
بومیان خوزستان
مردم بومی فارس زبان شوشتر، دزفول، بهبهان، ماهشهر، رامهرمز، هندیجان، رامشیر (رام اردشیر)، زیدون، سربندر (قنواتی)، شادگان (قنواتی) از بازماندگان مردم شهرنشین باستان خوزستان هستند و هر کدام گویش مخصوص به خود دارند که با هم متفاوتند.
بختیاریها
که از هزاره‌های دور در خوزستان و عراق (تا سده‌های اولیه اسلامی) حضور داشته‌اند. شهرهای اهواز، آبادان، ایذه ،مسجد سلیمان، هفتکل ،باغملک ،اندیکا، لالی، سالند (سردشت دزفول)، صفی آباد، قلعه خواجه، دهدزو.. بصورت اصلی و سایر شهرهای خوزستان نیز جمعیت قابل توجهی از ایشان را در خود دارند.
طرح لباس اینان
ترسیمی از معبد چغازنبیل شوش است. ایذه به نام پایتخت بختیاری ایران شناخته می‌شود. بر خلاف نام استان چهار محال و بختیاری، مرکزیت جمعیتی اینان خوزستان است. در نقشه‌های زمین‌شناسی، زمینهای وسیعی از نیمه مرکزی خوزستان به سمت شمال و شرق، به نام کنگلومرای بختیاری شناخته می‌شود.
اوکسیان (هوزیان)
زمان هخامنشی که از سپاهیان ویژه امپراتوری ایران بوده‌اند تطبیق با ایشان دارد که به روایتی نام خوزستان نیز از نام ایشان گرفته شده است: پارسی‌ها (۲۷۰۰ سال قبل) با عیلامی‌ها (هالتامتی‌ها) درآمیختند و نژاد واحدی به وجود آوردند که بعدها در دوره‌های هخامنشی و ساسانی «هسی یا اوکسی یا خوزی یا هوزی» نامیده شدند و در سده ۶ هجری قمری به نام لر بزرگ، و در اوایل دوره صفویه، بختیاری خوانده شدند.
عربهای خوزستان
طوایف عرب خوزستان همگی از دسته کوچ نشین، غیر ثابت و با اصل و نسب مشخص در شبه جزیره عربستان بودند. مهاجرت ایشان به جنوب غربی خوزستان از سده نهم ه. ق پس از دعوی سید محمد مشعشع از روئسای قبایل عرب شبه جزیره عربستان، پس از فتح هویزه شروع گردید و تا زمان معاصر ادامه یافت. بزرگترین این طوایف بنی طرف است که حدود سیصد سال پیش پس از گذر از اروند رود وارد خوزستان شدند.
در دهه‌های اخیر بویژه از زمان جنگ به این سو، در برخی از شهرهای این منطقه نیز ساکن گردیدند. تا پیش از جنگ ایران و عراق عمده تمرکز جمعیتی عربهای خوزستان، شادگان، سوسنگرد، هویزه و روستاهای جنوب غربی خوزستان بود که پس از شروع جنگ، جنگ‌زدگان عرب در (بیشتر شهرکهای اطراف) شهرهای امیدیه، ماهشهر و اهواز سکنی یافتند. شهر صنعتی و تجاری خرمشهر که پس از جنگ کاملاً خالی از سکنه بوده است نیز محل اسکان جمعیت زیادی از عشایر عرب شد.
لرها (لر کوچک)
قلمرو اینان که در سده‌های اولیه اسلامی نیز حضورشان در این منطقه گزارش شده، در منطقه شمال غرب خوزستان، ازشوش تا الوار در شمال اندیمشک امروزی بوده است و امروزه نیز تمرکز شهری جمعیتی ایشان نیز در اندیمشک، شوش، حسینیه و الواراست.
قشقایی‌ها، در حدود شهرستان هفتکل زندگی میکنند.
آداب و رسوم مردم خوزستان
تناسب آب و هوائى با زندگى کوچ‌نشينى موجب شده که در اين استان، بخشى از جمعيت به دامدارى پرداخته و به ييلاق و قشلاق بپردازند. بخش شمالى و شمال شرقى خوزستان شامل مناطق شوش، مسجد سليمان، دزفول، شوشتر، ايذه تا محدوده باغ ملک و جانکى در شمال رامهرمز محل زندگى ييلاقى ايلات بختيارى و بخشى از ايلات لرستان و ايلام مى‌باشد .
بخشى از عشاير اين استان اعرابى هستند که در طول تاريخ و به‌مرور زمان از صحراى عربستان کوچيده و سال‌هاى دراز در خوزستان ماندگار شدند . زبان عشاير بومى عربى و عشاير مهاجر استان که فصل زمستان را در مناطق قشلاقى خوزستان مى‌گذرانند به زبان و گويش خاص (لري) سخن مى‌گويند . در بين شهرستان‌هاى استان خوزستان، شهرستان آبادان فاقد جمعيت عشاير قشلاقى است.
خوزستان به‌دليل دارا بودن ويژگى‌هاى آب و هوائي، از ديرباز تاکنون، مسکن ايل‌ها و طايفه‌هاى گوناگون بوده است. اقوام کوچ‌نشين اين منطقه به سه دسته عمده لر – ترک و عرب تقسيم مى‌شوند . رعايت آداب و رسوم و شيوه‌هاى قومي، از مسائلى است که شيخ يا رهبر در نظام عشايرى عرب بر آن تأکيد داشت.
مجالس سوگوارى با حضور و اعلام وى خاتمه مى‌يافت و در بقيه ٔ مراسم و سنن قومى نيز حضورى فعال داشت .
فرهنگ بومی و مراسم های استان خوزستان
جشن ها
مردم خوزستان تمام عیدهای ملی و مذهبی را جشن می‌گیرند. اهالی شوشتر، دزفول علاوه بر عیدها، جمعه آخر ذیحجه را هم جشن می‌گیرند. لباس نو می‌پوشند و به تفریح‌گاه‌ها می‌روند، زیرا پس از آن ماه های محرم و صفر را عزادارند. در گذشته به رقص و پایکوبی می‌پرداختند و شب تا صبح در فضای باز و محوطه‌های باز به سر می‌بردند و بر این باور بودند که آن شب ستاره زهره به ستاره مشتری می‌رسد و کسی که به هم رسیدن این ستاره‌ها را ببیند، هر نیتی بکند برآورده می‌شود.
مردم استان خوزستان عید نوروز را مفصل برگزار میکنند. از چند روز پیش، کلوچه مخصوصی از آرد، روغن، زیره و رازیانه درست میکنند. مراسم آتش افروزی چهارشنبه سوری، مراسم چیدن سفره هفت سین، پوشیدن لباس های نو و رفتن به دید و بازدید نوروزی به شیوه دیگر مناطق ایران در استان خوزستان نیز رایج است. در استان خوزستان روز سیزده را در دو روز جشن می‌گیرند. روز سیزده با احتساب روز عید نوروز و روز سیزده بدون احتساب روز نوروز، اولی را سیزده عید و دومی را سیزده بعد از عید گویند. در ایام نوروز همه به باغ‌ها و تفریح‌گاه‌ها می‌روند. در خانه‌ها یا باغ‌ها بر شاخه درختان تاب می‌بندند و تاب سواری میکنند.
موسیقی
خوزستان س‍رزم‍ی‍ن چهار فصل، م‍ی‍ن‍ی‍‍ات‍ور ت‍ن‍و‌ع ق‍وم‍‍ی در کشور است که محل ت‍لاق‍‍ی ف‍ر‌ه‍ن‍گ‍‍ه‍‍ا‌ی م‍خ‍ت‍ل‍ف‍‍ی است که در ع‍ی‍ن ت‍‍اث‍ی‍ر پ‍ذی‍ر‌ی م‍ت‍ق‍‍اب‍ل، ه‍ری‍ک ن‍م‍ود خاص خود را ح‍ف‍ظ کرده اند. موسیقی نیز یکی از ش‍‍اخ‍ص‍‍ه‍‍ا‌ی م‍‍ع‍رف این ق‍وم‍ی‍ت‍‍هاس‍ت که در هر منطقه و ق‍وم‍ی‍ت از استان، صورت ویژه ای دارد. در مناطق عرب نشین و در میان ق‍وم عرب، موسیقی بیشتر م‍ت‍‍أث‍ر از م‍ق‍‍ام‍‍ه‍‍ا‌ی ع‍رب‍‍ی و ش‍ب‍‍ا‌ه‍ت خ‍‍اص‍‍ی به موسیقی م‍ق‍‍ام‍‍ی جنوب عراق دارد. درم‍ی‍‍ان ق‍وم بختیاری موسیقی ج‍‍ای‍گ‍‍اه خ‍‍اص‍‍ی دارد و در آیین های ش‍‍اد‌ی و م‍‍ات‍م، ن‍و‌ازن‍دگ‍‍ان س‍‍از‌ه‍‍ا‌ی محلی ح‍ض‍ور‌ی م‍ش‍‍ه‍ود دارند.
موسیقی بختیاری
مانند دیگر موسیقی های محلی از سادگی خ‍‍اص‍‍ی ب‍رخ‍ورد‌ار است ام‍‍ا وج‍ه ت‍ش‍‍اب‍ه و ت‍ف‍‍اوت‍‍ه‍‍ا‌ی زیادی با دیگر موسیقی های محلی دارد. م‍‍ه‍م‍ت‍ر ای‍ن‍ک‍ه ساختار موسیقی بختیاری با موسیقی سنتی نیز ت‍ف‍‍اوت چ‍ش‍م‍گ‍ی‍ر دارد. وج‍ه ت‍ش‍‍اب‍ه آن با دیگر موسیقی های محلی در سادگی ن‍‍غ‍م‍‍ات و استفاده از دس‍ت‍گ‍‍ا‌ه‍‍ه‍‍ا و م‍‍ای‍ه های ای‍ر‌ان‍‍ی است و ت‍ف‍‍اوت آن از ن‍ظر نوع گویش و شیوه ق‍ر‌ائ‍ت آو‌از‌هاس‍ت . خ‍و‌ان‍ن‍ده نیز در ساختار موسیقی بختیاری ح‍‍ائ‍ز ا‌ه‍م‍ی‍ت است به طور‌ی که بعد از م‍ق‍دم‍ه موسیقی ت‍وس‍ط ن‍و‌ازن‍ده، این ص‍د‌ا‌ی خ‍وش آو‌از است که ساختار موسیقی را ن‍ش‍‍ان د‌اده و ت‍ک‍م‍ی‍ل می ک‍ن‍د.
موسیقی ش‍وش‍ت‍ر‌ی و دزف‍ول‍‍ی
در زم‍ی‍ن‍ه موسیقی ش‍وش‍ت‍ر‌ی و دزف‍ول‍‍ی(شمال استان) نیز ب‍‍ای‍د گ‍ف‍ت که موسیقی این منطقه نیز مانند موسیقی های محلی ایران ب‍رپ‍‍ای‍ه موسیقی آو‌از‌ی شکل گرفته است و ن‍م‍ود ع‍ی‍ن‍‍ی آن را می توان در مراسم ت‍‍ع‍زی‍ه، ع‍روس‍‍ی و ک‍‍ار دید. شهرهای دزفول و شوشتر به خاطر بافت ف‍ر‌ه‍ن‍گ‍‍ی خود که بیشتر رنگ و ب‍و‌ی مذهبی در آن م‍ش‍‍ا‌ه‍ده می شود ن‍م‍‍ی ت‍و‌ان‍س‍ت‍ه موسیقی س‍‍از‌ی را به سادگی پ‍ذی‍ر‌ا باشد به همین دل‍ی‍ل اس‍‍اس ساختار م‍وس‍ی‍ق‍ی‍‍ای‍‍ی این دو شهر را ب‍‍ای‍د در موسیقی آو‌از‌ی ج‍س‍ت‍ج‍و ک‍رد. در موسیقی این دو منطقه ب‍ی‍ش از ۵۰ گوشه آو‌از‌ی بوده است که اک‍ن‍ون ک‍م‍ت‍ر کسی تمام این گوشه ها را به خاطر دارد.
ساختار م‍وس‍ی‍قایی این گوشه ها م‍ب‍ت‍ن‍‍ی بر موسیقی ک‍ن‍ون‍‍ی ایران است. با اندکی ت‍‍غ‍ی‍ی‍ر در اد‌ا‌ی تزیین ها و ت‍ح‍ری‍ر‌ها به گ‍ون‍ه ای که خ‍و‌ان‍ن‍دگ‍‍ان دزفول و شوشتر لهجه خ‍‍اص‍‍ی درخ‍و‌ان‍دن آو‌از‌ه‍‍ا‌ی این منطقه دارند. اشعار آو‌از‌ه‍‍ا‌ی این منطقه ا‌غ‍ل‍ب م‍ض‍‍ام‍ی‍ن‍‍ی زم‍ی‍ن‍‍ی دارند ول‍‍ی این اشعار س‍‍اده د‌ار‌ا‌ی چ‍ن‍‍ان ح‍س‍‍ی است که ناخ‍ود‌آگاه انسان را به س‍و‌ی ب‍زرگی م‍‍ع‍ب‍ود و ع‍ظم‍ت ع‍ش‍ق ر‌ه‍ن‍م‍ون می س‍‍ازد. در دور‌ان ق‍‍اج‍‍ار با باز ش‍دن پ‍‍ا‌ی برخی ن‍و‌ازن‍دگ‍‍ان دزف‍ول‍‍ی و ش‍وش‍ت‍ر‌ی به ت‍‍ه‍ر‌ان و ف‍ر‌اگ‍ی‍ر‌ی ردی‍ف موسیقی ایران س‍‍از و موسیقی س‍‍از‌ی وارد این دو شهر شد.
غذاهای محلی در خوزستان
آو تفتالو
مواد لازم: آب، برگه زرد آلو(قیسی)، روغن، پیاز و ترشی ناردون
طرز تهیه: ابتدا برگه های زرد آلو را در ظرفی جداگانه داخل آب گذاشته تا خیس بخورند. سپس برگه ها را در ظرفی دیگر به همراه مقداری آب روی حرارت می گذارند تا پخته شود. در حین پختن، ترشی ناردون نیز به مواد اضافه می گردد. در آخر این خوراک به همراه پیاز داغ طبخ می شود.
تلیکه
مواد لازم: تره کوهی، کرفس، دوغ
طرز تهیه: ابتدا تره کوهی و کرفس را خرد کرده، در ظرفی حرارت می دهند تا خوب پخته و شیرین شود. سپس این مواد را داخل مشک ریخته و دوغ را به این مواد می افزایند. پس از بستن در مشک، آن را برای ۵ الی ۶ روز به حال خود رها می کنند تا سفت شده، خود را بگیرد. در نهایت با نان میل می گردد.
شله ماستی
مواد لازم: آب،ماست، برنج-، روغن و نمک
طرز تهیه: ماست را در آب محلول کرده و می جوشانند تا خوب یکدست شود. سپس به مواد، برنج نیز می افزایند تا خوب پخته شود. در پایان به این خوراک پیاز داغ نیز افزوده می شود.
کوردیم khrdim
مواد لازم: برنج، جو، کوردیم(گیاهی کوهی)
طرز تهیه: برنج و جو را با کوردیم از شب قبل درون آب گرم قرار می دهند تا پخته شود.
گمنه (gemneh)
موا د لازم: بلغور گندم، آب و ترشی ناردن
آش توله
توله نوعی گیاه با برگهای نسبتا پهن است که در پاییز و زمستان در بیشتر مناطق خوزستان می روید. برنج، نمک و روغن از مواد لازم جهت تهیه آش توله می باشد. پس از شستن و خرد کردن برگه های توله آن را در آب در حالِ جوش ریخته و نیم پز می کنند. برنج را به آن می افزایند. پس از آبکش کردن برنج، که با توله مخلوط شده است، آن را دم می کنند. به آش توله نارنج یا لیمو خشک اضافه می کنند. در بعضی مناطق مانند رداده آش توله را با دوغ و آرد تهیه می کنند. بدین صورت که توله را به جای آب در دوغ می جوشانند. در شوش توله را همراه با سیر در پیاز داغ سرخ می کنند. از ساق توله هم برای پخت آش توله استفاده می کنند.
او باقله o baqele
باقلای ِ خشک را می سایند، همراه با نمک و فلفل در آب ریخته، می پزند. هنگامی که باقلا پخته شد، در آن تکه های نان ریخته و می خورند.
کشکینه kaŠkina
گندم را بلغور کرده و دوغ را می جوشانند تا سفت شود که به آن ترخینه می گویند. ترخینه را گلوله گلوله کرده، خشک می کنند. ترخینه را معمولا در تابستان می پزند تا در زمستان استفاده شود. برای پخت کشکینه، به مقدار لازم ترخینه را در پیاز سرخ می کنند.
کپه kapah-مواد لازم: برنج، لپه، کشمش، روغن و نمک. برنج را تا زمانی که له شود می جوشانند. سپس آن را ورز می دهند و گلوله می کنند. لپه و کشمش را می پزند، به مقدار لازم در میان گلوله های برنج می گذارند و در روغن سرخ می کنند.آش بلگ e balagšâمواد لازم:عدس، نخود، لوبیا، خمیر گندم، گیاهان محلی، ترشی انار و ماست.
ابتدا عدس، نخود و لوبیا را می پزند. سپس خمیر گندم را رشته رشته کرده و داخل آن می ریزند. گیاهان محلی را نیز با مقداری ماست، ترشی یا ترشی انار و مقدار لازم آب اضافه می نمایند.
معرفی یک نوع نان سنتی در ایذه(منطقه بختیاری نشین)
نان کلگkalg
نانی که از آرد بلوط تهیه شود، نان کلگ نام دارد. بلوطهای تهیه شد را پس از پوست کندن و خشک کردن در زیر نور آفتاب به وسیله آسیابهای محلی آرد نموده و آرد را داخل سبدی می ریزند و چند گونی روی آن می گذارند. سپس این ظرف را بر سر راه جریان آب قرار می دهند. با این روش تلخی آرد بلوط در مدت ۴ الی ۵ روز کشیده می شود. با همین آرد، خمیری فراهم شده و نان بلوط بر روی تاوه پخته می شود.
غذاهای سنتی اعراب خوزستان
انواع غذا شامل: قلیه ماهی،ماهی صُبور، ماهی شور، برنج، قوزی، میگو پلو، کُبه
انواع شیرینی شامل: لیگمات، معسل، شعث، مهلبیه، شَعریَه
معرفی چند نوع غذا
فلافل
مقداری نخود را به مدت ۲ شبانه روز می خیسانند تا نرم شود سپس آن را ریز می کنند(می کوبند). مقداری سیر له شده را با مقداری گوشت چرخ کرده و ادویه نمک و فلفل مخلوط کرده و از کمی آرد برای چسباندن مواد به یکدیگر استفاده می کنند. برای تهیه فلافل مقداری از مواد را در قالبی مخصوص می ریزند و پشت سر هم ماده گرد شد را که پس از پخت فلافل نام می گیرد در روغن می ریزند تا سرخ شود.
بازیهای سنتیِ اعراب
شاملِ:تُبه- چعب بازی- حیله- عظیم الغطاء- غمازه جیجو- رُکبان-مهابث-راوت یا رُوا- سبط یا ثابت- علی ابو- ُمسگِلَه- اُم ذیوه- لعب لوز- لعب تین-گِلول-گُرگِتَه-شِگَت َبطَن عُمَر
بازیهای سنتی لرها و بختیاریها
کله ورووانکkelavaruvânak))- خرس خرسی(xers xersi)-جیزبازی(jizbâzi) یا پندگال(pendegâl (- پشکل غار(peškelegâr)- کاکله مشت یا پوچ بازی(kâkelamošt)- تپ تپو(taptapu)- تل تل(taltal)- بند سرلنگ (bande sare leng)- قاچو- بِتی بازی- چغال( چغه)-دال پِلان-ُگل ُگلرز- قاو- چزگو- جوزو- هِی مِلکی-کاز کیز-کیله پینه-چو چور- طاق پیل- چار پشکلی- خالکی
بازیهای محلی شوشتر
بازیهای محلی
شامل: برد کل(bard kel) – اشتی تی(eštiti) – دوس بازی(dus bâzi) – قرقروک((qarqaruk – فنگ بازی(feng bâzi) – گل مشتک(gol moštak) -گُل مِلِنَه-گال پِشکِلَک-کی دارِ ایزِ نِه – گُروک
بازیهای محلی دزفول
الخترalaxtor – تاجفت tâjoft – دالپلو dâlpelow – چوگه – čugaپا پا pâpâ – کی گل بره kigolbare – فیتال fitâl – رنگم رنگم ری لاسیه rangom rangom ri lâsie و…
پوشاک سنتیِ زنانِ لر و بختیاری – سر پوش
لچک:روسری است که عمدتا از پارچه های سفید (تترون)تهیه می شود. برای دوخت آن، قاعده پارچه مستطیل شکلی به وسیله پارچه نیم دایره ای میدوزند. به لبه های آزاد لچک، بند هایی نیز میدوزند.
به پشت لچک
پارچه ای مربع شکل تزیین با منجوق و نوارهای رنگی آویخت می شود، به این زیور زنانه “پی سری” یا” زلزله” یا” مونجاق” می گویند. بندی به طول ا تا ۵/۱ متر مزین به مهره، سکه و الماسهای مصنوعی با سنجاق قفلی به دوطرف لچک، وصل می گردد. این زیور از پشت به حالت آویزان می باشد و به “بند سیزن”معروف است.که این نوعی آرایش زنانه محسوب می شود. این نوع پوشاک بیشتر در آیین های شاد مورد استفاده قرار می گیرد.
مِی نا: روسری بلندی که از ۵ متر پارچه تهیه می شود و مستطیل شکل است. مینا را با سنجاق به پشت لچک وصل می کنند. یکی از گوشه های مینا از روی شانه رد و بر روی شانه دیگر با سنجاق قفلی مهار می شود.
تیگ بند: دستمال سیاهیست که زنان عزادار به پیشانی می بندند.
پوشاک سنتیِ زنانِ لر و بختیاری – پاپوش
در اصطلاح محلی لری و بختیاری به پاپوش،”پاوزارpawezar”می گویند. از معروفترین پاپوشهای زنان لر و بختیاری می توان از کفش های چرمی ِ زنانه موسوم به “اُرسی”نام برد که در قدیم به رنگ سفید بودند. اُرسی از جنس پلاستیک هم ساخت می شد.
پوشاک سنتیِ زنانِ لر و بختیاری – زیور آلات
میل کول:بازوبندی نقره ای است که روی بازو بست می شود.
بند سیزه: مانند تسبیحی است و شامل مهره های رنگی می شود که به وسیله دو گیره به پشت سر آویزان می کنند.
پوشاک سنتیِ مردان لر و بختیاری -تن پوش
شلوار دبیت: این شلوار از پوشاک های سنتی مردان بختیاری است و هنوز هم مورد استفاده قرار می گیرد. جنس شلوار از دبیت است و رنگ آن سیاه. در دوخت این شلوار ۵ متر پارچه استفاده می گردد. برای بند این شلوار ۳ الی ۴ کش استفاده می شود.
چوقا: نوعی بالا پوش است که از نخهای پشمی خود رنگ بافت می شود. چوقا به رنگ سفید و گاهی سفید متمایل به زرد با خطوط راه راه بدون آستین و جلو باز است. بلندی چوقا تا بالای زانو می باشد.
پوشاک سنتیِ مردان ِیختیاری – سر پوش
کلاه نمدی(ُکَله): کلاه نمدی در بختیاریها شامل شب کلاه و کلاه خسروی و کلاه خانی است. رنگ شب کلاه قهوه ای روشن است و گنبدی شکل اند که کودکان و اقشار عادی از آن استفاده می کردند. کلاه خسروی آنهایی هستند که بالایشان صاف و دهانه آنها اندکی تنگ و رنگ آنها سیاه است.
کلاههای بلندی که بالایشان صاف و دهانه آنها اندکی تنگ و به رنگ سفیدند کلاه خانی نام دارند.مثلا کدخدا ها و مسن تر ها کلاهشان را مایل به جلو ی سر و کمی کج قرار می دادند. جوانان کلاه را وسط سر و رو به عقب می گذاشتند. نمدمالهای شوشتر و دزفول، عمده ترین سازندگان کلاه های نمدی بودند که متاسفانه امروزه به جز عده معدودی، کسی از آنها باقی نماند است.
ادبیات بومی خوزستان
زبان و گویش مردم استان خوزستان
قديمىترين زبان اهالى اين استان زبان انزانى يا شوشى بوده كه به عقيده دمرگان در سه هزار سال قبل از ميلاد متروك شد و پس از آن زبان سومرى و زبان سامى در اينجا رواج يافت.
زبان خوزى در زمان هخامنشى اهميت و رواج كامل داشته و اين زبان تا زمان سقوط خوزستان به دست اعراب، زبان رسمى مردم خوزستان بوده، و همين زبان است كه مقدسى، جغرافى نگار سده ۴ ه .ق از آن نام برد است.
در حال حاضر مردم خوزستان با لهجه هاى مخصوصى محلى مانند دزفولى، شوشترى، بهبهانى، رومزى (رامهرمزى)، آبادانى و زبان عربى تكلم میکنند.
نویسنده:امیرمحمد غفاری
ن‍ظر (0)